Xiva - Muso Tura madrasasi
Muso Tura madrasasi Xiva shahridagi Ichan qal’aning markazida, Yusuf Yasaulbashi madrasasi yonida joylashgan. Madrasa 1841 yilda Muhammad Rahimxon I ning nabirasi va Olloqulixonning jiyani Rahmanquli Inakning o’g’li Musa Turaning buyrug’i bilan qurilgan.
Xan sulolasi avlodlari nomlariga Tura so’zi qo’shilgan. 1855 yilda Musa Tura turkman yomudlari bilan bo’lgan jangda o’ldirilgan va Xiva shahrida, uning madrasasida dafn etilgan. Madrasa yuqoridan qaralganda trapetsiya shaklida. Uning ikkita hovlisi, ikkita gumbazli vestibyul, hujralar, masjid va darsxona mavjud.
Bino ta’mirlanib, hozirda hunarmandchilik do’koni sifatida foydalanilmoqda.
Qadimgi afsonaga ko’ra, Xiva shahri Muqaddas Kitobda yozilgan Nuh avlodlaridan biri qazigan quduq atrofida qurilgan. Afsonalarga ko’ra, bu quduqdagi suv ayniqsa toza va mazali bo’lgan. U hali ham shaharda turadi va qadimiy yodgorliklardan biridir. Xiva 2,5 asrdan ko’proq vaqt oldin tashkil etilgan bo’lib, undan keyin Xorazmning eng boy va obod aholi punktlaridan biriga aylandi. Rivojlanishining boshida shahar o’rnini turli hukmron sulolalar egalladi, uni jangovar qabilalar qayta-qayta bosib olishdi va XIII asr boshlarida Chingizxon qo’shinlari deyarli butun shaharni vayron qilishdi.
Asrlar davomida shahar Xiva xonligining markazi va taraqqiyot va farovonlikning ikkinchi davriga, Sharqdagi Islomning eng muhim va yirik markazlaridan biriga aylandi. Shahar muhtasham yodgorliklarga boy, ular orasida dunyoviy va diniy binolarni topishingiz mumkin.